Thể hiện ca khúc dân ca sao cho “ra chất”?
Không thể phủ nhận rằng, việc sáng tác ca khúc mang âm hưởng dân ca là vô cùng cần thiết để làm mới và lan tỏa dòng nhạc này. Tuy nhiên, việc thể hiện thành công những ca khúc đó lại là một thách thức lớn, đòi hỏi người nghệ sĩ không chỉ có kỹ thuật thanh nhạc điêu luyện mà còn phải có sự am hiểu sâu sắc về văn hóa dân tộc.
Để đạt được điều này, cần có sự dung hòa giữa kỹ thuật thanh nhạc hiện đại và nghệ thuật ca hát truyền thống dân gian. Sự kết hợp hài hòa này không chỉ giúp ca khúc có giá trị nghệ thuật cao mà còn mang đậm dấu ấn văn hóa Việt Nam, góp phần xây dựng một nền thanh nhạc chính quy, hội nhập quốc tế mà không bị hòa tan.
Dân ca không chỉ là những giai điệu, ca từ đơn thuần, mà còn là “hồn cốt” của dân tộc, là sản phẩm tinh thần từ xa xưa, phản ánh đời sống, phong tục, tập quán và tình cảm của người Việt. Vì vậy, khi thể hiện ca khúc mang âm hưởng dân ca, nghệ sĩ không chỉ chú trọng vào kỹ thuật mà còn phải thấu hiểu và truyền tải được những giá trị văn hóa, lịch sử, những tâm tư, tình cảm mà cha ông ta gửi gắm trong từng câu hát.
Thạc sĩ, NSƯT Nguyễn Thị Hương Giang
Cảm thụ và xử lý ca khúc
Nhiều khi, người hát quá tập trung vào những yếu tố hình thức như cao độ, tiết tấu, lời bài hát mà quên đi điều quan trọng nhất là cảm thụ và xử lý ca khúc. Để hát dân ca hay, người nghệ sĩ phải tìm hiểu sâu sắc về văn hóa dân gian, âm nhạc cổ truyền của dân tộc, từ đó có được sự cảm nhận sâu sắc về cái hay, cái đẹp của từng làn điệu.
Các yếu tố như âm điệu dân ca, yếu tố ngũ cung, lối biến đổi giai điệu, thủ pháp ca từ, hình tượng ca từ… đều là những yếu tố tạo nên bản sắc văn hóa riêng biệt của ca khúc dân ca. Người nghệ sĩ cần phải nắm vững những yếu tố này để có thể thể hiện ca khúc một cách chân thực và truyền cảm nhất.
Nhận diện màu sắc dân ca
Việc nhận diện được màu sắc, âm hưởng dân ca trong ca khúc là cơ sở quan trọng để áp dụng phương pháp thể hiện phù hợp. Mỗi thể loại ca khúc có một lối hát riêng, và ca khúc mang âm hưởng dân ca cũng không ngoại lệ.
Để thể hiện sắc thái của ca khúc dân ca, người hát phải được trang bị kiến thức sâu rộng về âm nhạc dân tộc Việt Nam, đặc biệt là các làn điệu dân ca. Chỉ khi hiểu rõ về nguồn gốc, đặc điểm của từng làn điệu, người nghệ sĩ mới có thể thể hiện được cái “hồn” của ca khúc.
Vai trò của hư từ trong dân ca
Hư từ (à, i, í, a, chăng, ư…) là những từ không có nghĩa cụ thể, nhưng lại mang giá trị biểu cảm rất lớn trong dân ca. Chúng thay cho tiếng nói của tâm tư, tình cảm, tư tưởng của người Việt. Bằng ngữ điệu, hư từ trở thành “thực từ”, biểu đạt sắc thái tình cảm một cách tinh tế.
Mỗi vùng miền có cách sử dụng hư từ khác nhau, tạo nên sự phong phú, đa dạng cho dân ca Việt Nam. Việc sử dụng đúng hư từ không chỉ giúp làm nổi bật bản sắc của từng vùng miền mà còn thể hiện được tình cảm chân thật của người nghệ sĩ.
Để thể hiện thành công một ca khúc mang âm hưởng dân ca, người nghệ sĩ cần có sự kết hợp giữa kỹ thuật thanh nhạc bài bản và sự thấu hiểu sâu sắc về văn hóa dân tộc. Việc cảm thụ và xử lý ca khúc, nhận diện màu sắc dân ca và sử dụng đúng hư từ là những yếu tố then chốt để tạo nên một màn trình diễn vừa có giá trị nghệ thuật, vừa mang đậm bản sắc văn hóa Việt Nam. Chỉ khi đó, âm nhạc dân ca mới thực sự sống động và lan tỏa trong lòng công chúng.
